Kurtuluş Savaşı’nda Din Adamları

Millî Mücadele, Türk ulusunun  içteki ve dıştaki düşmanlarına karşı, varlığını ve bağımsızlığını korumak için Atatürk’ün önderliğinde,  maddî ve manevî tüm olanaklarını seferber ettiği bir dönemdir.

Millî Mücadele, sadece belli bir zümrenin eseri değildir.

Millî Mücadele’ de, vatanını ve milletini seven herkesin emeği, alın teri  ve kimilerinin canı ve kanı vardır.

Ayrıntıları fazlaca bilinmemesine rağmen, Millî Mücadele’ ye ruh verenlerden bir kısmı da, din adamlarıdır.

Örneğin, İzmir’in işgalinden sadece dört saat gibi kısa bir süre sonra düzenlediği mitingde ; Denizliler, “ İşgal edilen memleket halkının silaha sarılması dini bir görevdir” diyen Müftü Ahmet Hulusi Efendi’ nin etrafında hemen toplanmışlardı. Halkla bütünleşen Ahmet Hulusi Efendi, Denizli ve çevresinde etkili olmuş ve daha sonraki günlerde Millî Mücadele için önemli hizmetlerde bulunmuştu.

Öte yandan Yunan işgali öncesinde, İzmir’ de düzenlenen mitingde, İzmir Müftüsü Rahmetullah Efendi, vatan sevgisinin imandan olduğunu, İzmir’ in asırlardır ezan sesleri yükselen semalarında kulakları tırmalayan çan seslerine katlanmaktansa, şerefle ölerek şahadet şerbetini içmenin daha iyi olacağını açıklayarak konuşmasını şöyle bitirmişti:

“…Kardeşlerim…Ciğerlerinizde bir soluk nefes kaldıkça, damarlarınızda bir damla kan kaldıkça, anavatanımızı düşmanlara teslim etmeyeceğinize Kuranı Kerim’ e el basarak benimle birlikte yemin ediniz.”

İzmir Valisi İzzet Bey’ in, Yunan işgaline karşı çıkılmaması emri üzerine ; “ Vali Bey, bu sakalım kanımla kızarabilir, ama bu alına Yunan alçağını sükûnetle selâmlamış olmanın karasını sürerek huzur-u ilâhiye çıkamam” diye  haykıran da, İzmir Müftüsü Rahmetullah Efendi’ ydi.

İzmir’in işgali üzerine, 16 Mayıs 1919 günü, Denizli- Sarayköy’de işgali telin mitingi düzenlenmişti. Bu mitingde, İlçe Müftüsü  Ahmet Şükrü Efendi, halka, İzmir’in kâfir Yunanlılar tarafından işgal edildiğini, bu kâfirlerin bulunduğu yerde namaz kılınamayacağını ve kılınmasının caiz olmadığını bildirerek düşmana karşı konmasını istemişti.

İzmir’in işgalinden sonra Müftü Âlim Efendi,

Kırkağaç Müftüsü Hacı Rıfat  Efendi,

Burhaniye Müftüsü Mehmet Muhip Efendi,

Edremit Müftüsü Hafız Cemal Efendi,

Tire Müftüsü Sunullah Efendi, Yunan işgalini din açısından değerlendiren bir fetva vermişlerdi.

Bu fetvada, Yunan  işgali ve  zulmünün haksızlığı belirtildikten sonra, buna karşı fiilî mukavemetin  yani cihad yapmanın  farz olduğu açıklanıyordu. Ayrıca fetvada;

Yunanlılar’la birlikte Damat Ferit Paşa hükümetinin tel’in edildiği de vurgulanmıştı. Bundan  dolayıdır ki, fetvayı veren din adamları Yunan makamları ve hem de İstanbul’ daki Osmanlı  hükümeti tarafından idama mahkum edilmişti.

Manisa’da  Manisa Müftüsü Âlim Efendi, Cemiyet- i İslâmiyye adıyla bir örgüt kurarak faaliyete geçmişti. Fakat çalışmalarının Yunanlıları rahatsız etmesi ve yukarıda adı geçen fetva dolayısıyla idama mahkum edilmesi üzerine Balıkesir’e geçerek Redd-i İlhak Kurulu’nda faydalı  hizmetlerde bulunmuştu.

Âlim Efendi, 4 ncü Balıkesir Kongresi’ ne delege olarak kabul edildi ve Heyeti Merkeziye’ nin fahri üyesi oldu.

Din adamları, Millî Mücadele kıvılcımını ateşlemekle kalmadılar. Kimileri ellerinde silâh, beldelerini de korudular.  Örneğin, Isparta’da Hafız İbrahim Efendi, DEMİRALAY ;

Afyonkarahisar’da Hoca İsmail Şükrü, ÇELİKALAY adlarında gönüllülerden alaylar teşkil ettiler.

Mustafa Kemal Paşa’ya, “ Paşam, bütün Amasya emrinizdedir” diyen Müftü Hacı Tevfik Efendi ;

Millî Mücadele’nin meşru olduğuna dair fetva veren Ankara Müftüsü M. Rıfat Efendi ve isimlerini burada yazamadığımız  nice isimsiz din adamlarımız asla unutulmamalı ve her zaman saygıyla anılmalıdırlar.

Türk Kurtuluş Savaşı, yani Millî Mücadele’ den yana olan tüm din adamlarımızı bu vesileyle rahmetle anıyorum, nur içinde yatsınlar !..

 Ahmet Akyol